FAZIL TÜTÜNER 

Sanatın gerekliliği

Sanatsal etkinlik, üretende de, izleyende de aklı, duyguları, davranışları, algılamayı besler. İnsanın bilgisini, zihnini genişletir. Yüce ve estetik coşkular yaşatır, insanlar arasındaki ilişkileri kolaylaştırır; toplumun barışmasına, dayanışmasına katkı sağlar. Karşılıklı güveni arttırarak, mensubu olunan topluma, en ilkel kabileden gelişmiş topluma değin, aidiyeti pekiştirir. Kişiyi olduğu kadar toplumu da ilerletir. 

Sanat, çok geniş bir sektör olarak, insanların, toplumun refahına katkıda bulunur. Kültürlerin buluşmasına, insanların tanışmasına, insanların ötekini/diğerini/yabancıyı yakından tanımasına zemin hazırlar. Ülke ve dünya barışına katkıda bulunur. Günlük hayattan ayrı bir etkinlik alanı değildir; günlük hayatın içindedir. Yaratıcılığı; insanlarla, çevreyle, toplumla etkileşimi, sürekli yeniden şekillendiren bir sürecin parçasıdır. 

Sanat, toplumda çeşitli gruplar içinde varlığını sürdüren farklı kimliklerin de hikâyelerini topluma anlatabilmelerine olanak ve alan sağlar. Hikâyelerini, sanat uğraşıları yoluyla sunanlar çaresizlikten, yalnızlıktan, bunalımdan, şiddetten kısmen uzaklaşırlar.

Güzel sanatlar fakülteleriyle, filmlerle, tiyatrolarla, operalarla, konservatuvarlarla, orkestralarla, konserlerle, kitaplarla, dergilerle, sergilerle, tasarımlarla, kurslarla, gösterilerle, yayınevleriyle, sanat sektörü milyonları kapsayan müşterisi ile, geniş kesimlerin istihdam edildiği, yüzbinlerce insanın meslek edindiği, görünenden çok daha geniş bir sektördür. İnsanların mutluluk seviyelerini yükseltmekte, refahlarını arttırmaktadır.

Mersin’in yönü

Son çeyrek asırda kazandığı çeşitli sanat kurumları, genişleyen izleyici kitlesi, sanat üreten ve sunan insanları ve firmaları ile Mersin bir sanat kenti olma yolunda ilerlemektedir. Günden güne daha fazla kaynak kullanmaktadır. 

Kentin çekim gücünün, cazibesinin artması, Mersin’in uygarlık seviyesinin yükselmesine, daha çok ziyaretçinin gelmesine; sanat, kültür, bilim, ticaretin değiş tokuşunun çoğalmasına yol açacaktır, Mersin buluşma coğrafyası olmanın işaretlerini vermeye; ürettiklerinin talep edilir, alınır, satılır, ihraç edilir olmasına başlamıştır. Mersin’in, sahip olduğu doğa güzelliklerini, binyıllardan kalan zengin kültür mirasını, üretilen/üretilecek, sahnelenen/sahnelenecek, bestelenen/bestelenecek özgün eserlerini, ortaya çıkan/çıkarılacak yaratıcılıklarını insanlara, şehirlere, ülkelere duyurmanın yolu, yöntemi, genişleyen insan sermayesi ile bulunacaktır. Mersin dünyaya daha çok ses istemektedir.                                                                                                                        

Birlikte düşünüp araştırdıkça, yazdıkça, dünyadaki gelişmeleri okudukça, yurtiçinde ve dışında kentleri izledikçe, kıyasladıkça; Mersin’in, olanaklarının, şanslarının, insan kaynaklarının çoğalmakta; farklılığının ayırdına varılmakta; güçlü ve sağlam bir bilinç oluşturmaya başlanıldığının ayırdına varılmaktadır, 21.yüzyılda insanlığın ve kentlerin gittiği yön;  sanatın insanlara, birlikte yaşamaya, kentlere, semtlere önemli katkıları verdiğidir.. 

Yaratıcılık, özgünlük

21. yüzyılın ilgili, istekli, donanımlı milyonları,  nerede olursa olsun, yenilikleri, farklılıkları, buluşları; yeni eserleri, ürünleri görmek, izlemek, tanımak istiyorlar. İnsan elinden, beyninden, dehasından çıkan yaratıcılığı, görmek, öğrenmek, yaşamak, özümsemek, kendi çalışmalarına temel almak istiyorlar. Görmek için gelmeye, insanlarına göstermek için çağırmaya hazırdırlar. Yeter ki yenilik, farklılık, özgünlük, değerlilik olsun gösterilenlerde, sunulanlarda..

 Farklılığı, özgünlüğü, yeniliği, değerliliği yakalayabilmiş Mersin Konservatuvarı’ndan mezun veya Mersin Operası’nda parlamış hemşerilerimiz dünya sahnelerinde, sergilerinde, ekranlarında, yayınlarında yer almaya başlamıştır. Kapalı toplumların, kendi pişirip, kendi yiyen toplumların zenginleşemeyeceği aanlaşılmıştır.. 

Yeryüzünde dünün, bugünün yerel ve evrensel sanatlarını sunan festivallerin, yılaşırı gösterilerin, kültürel ve sanatsal içerikli uluslararası buluşmaların, sergilerin, defilelerin, yarışmaların sayıları hızla artmaktadır. Sanatsal etkinliler antik ve tarihi mekânların içine çekilerek, çağdaş mimarinin içine yerleştirilerek, etkinliklerin çekim gücü yükseltilmektedir. Tanıtımları tüm dünyada yapılmaktadır 

Kültür Turizmi                                                                                                  

Dünyada kültür turizmi olarak adlandırabileceğimiz etkinliklere katılımın, genel turizm içinde, payı ve getirisi artmaktadır. Almanya örneğin:  2000-2007 yılları arasında kendisini ziyaret eden kültür gezginlerinin sayısını “Almanya sanat ve kültür ülkesi” sloganıyla %30 arttırmıştır.  6000 müzeye ek olarak,  1100 tarihi kentin ve kasabanın çekirdeği onarılmıştır. 360 sahne, 130 sürekli orkestra ve 12.000 festival ve halk şenliği dünyanın her tarafından gelen insanlara sanat sunmaktadır. “Documenta, Çağdaş Sanatlar Sergisi”. tek başına 650.000 izleyici çekmiştir. Kültür turizminden Almanya’nın elde ettiği yıllık gelir 82 milyar Euro’ya yükselmiştir. Kültür turizmi vasıtasıyla 1 milyon 560 bin insana iş yaratılmıştır. Ülkemizin önemli müzelerinden Ayasofya’yı 2017 yılında biletli 3 milyon 466 bin kişi gezmiştir. Müzeler, kültür merkezleri, konser salonları sanat evleri, kongre merkezleri gelir getiricidirler. Çağdaş yeni binasıyla Mersin Arkeoloji binasının açılmasından ve modern donanımlı binalarıyla, yeni müzelerin kültürümüze kazandırılmasından hoşnutuz.

Kazanılan kurumlar

Mersin son otuz yılda kazandığı sanat kurumlarıyla, kentte sanat hareketliliği büyümekte ve hızlanrmaktadır. 

Hareketlilik 1989 yılında Mersin’de İçel Sanat Kulübü’nün kurulmasıyla başlamıştır. Son 30 yılda kent: Mersin Devlet Opera ve Balesi, Mersin Üniversitesi  Güzel Sanatlar Fakültesi,  M.Ü.Devlet Konservatuarı, Mersin Büyükşehir Konservatuvarı, Akademik Oda Orkestrası, Güzel Sanatlar Lisesi, Türk Sanat Müziği Müdürlüğü,   Nevit Kodallı Oda Müziği Araştırma Merkezi, Mersin Uluslararası Müzik Festivali, Mezitli Belediyesi Soli Güneş Festivali,  Uluslararası Engelliler Festivali, Ulusal Oda Müziği Yarışması, Beste Yarışması gibi kurumlara ve yılboyu sürekli etkinlik dizilerine kavuşmuştur

Sivil toplum sanat oluşumları olarak son 30 yılda: İçel Sanat Kulübü, Polifonik Korolar Derneği, çeşitli korolar, tiyatro grupları, Sanat Etkinlikleri Derneği, Akdeniz Opera Bale Kulübü, Türk Sanat Müziği Dernekleri, fotoğraf dernekleri ve tüm yıla yayılan etkinlikleri ile Mersin’in sanat altyapısı güçlenmekte ve genişlemektedir

Mersin’de son yıllarda salon sayısı artmıştır. Kültür Merkezi’ne ve Kongre Merkezi’ne ülkemizin en büyük kültür merkezi Yenişehir Belediyesi Atatürk Kültür Merkezi eklenmiştir. Sahnelerin fazlalaşması konser, tiyatro, dans  gösterilerinin artmasını sağlamıştır.. 

Müzik, resim, heykel, bale, şan çalışmaları, atölyeleri, fuarlar çoğalmaktadır. 

Öykü, roman, deneme, makale yazanların sayısı artmaktadır.

Bölgemizin geçmişini ve kültürlerini, doğal zenginliklerini araştırmaya, tanımaya; kullanılan kaynaklar büyümektedir.

Yayımlanan dergilerin, kitapların sayısı çoğalmaktadır. 

Mersin’in kültür hafızası diyebileceğimiz İçel Sanat Kulübü Dergisi 219.sayıya ulaşmıştır. Akdeniz Opera Bale (AKOB) Dergisi 48. sayısıyla yayınını sürdürmektedir. 

Mersin Devlet Opera Balesi 400 kişiye varan kadrosuyla, sergilediği operalar, operetler, müzikaller; kazandığı geniş izleyici tabanıyla, düzenlediği kurslarda yetiştirdiği gençlerle, ülkemizin altı operasından birisi olarak; dünya sahne sanatlarının birçok örneğini Mersinlilere sunmaktadır. Birçok yerli ve yabancı sanatçının, sanat yazarının, izleyicinin Mersin’e gelmesini, yerleşmesini; düzenlediği yurtiçi ve yurtdışı turnelerle, katıldığı festivallerle Mersin’in farklı ve modern yüzünü tanıtmaktadır. Mersin operasının düzenlediği şan, bale, dans kurslarından sanatçı gençler yetişmeye başlamıştır

Mersin Üniversitesi Devlet Konservatuarı sanatçı hocalarıyla, yurt içinde ve dışında parlayan mezunları, başarılı öğrencileri ile Mersin’in bir müzik kenti olmasında önemli paya sahiptir. Akademik Oda Orkestrası tüm yıl aksatmadan sunduğu konserlerde ülkemizin ünlü meastroları ve ünlü virtiözleri yer almaktadır.

 Mersin Uluslararası Müzik Festivali ülkemizin klasik müzik festivalleri arasında yer almaktadır. Avrupa Festivaller Birliği’ne kabul edilmiştir. Çok sayıda yabancı sanatçının her yıl Mersin’e gelmesini sağlamaktadır. 

Mersin Polifonik Korolar Derneği çatısı altında minik çocuklardan yetişkinlere kadar birçok korolar kurmuş, yurtiçi ve yurtdışı turneleri düzenlemiş, festivallere katılmış, Mersin’e birçok ödüller taşımıştır. Mersin’e her yıl diğer şehirlerden onlarca koroya ev sahipliği yapmaktadır. Mersin korolar şenliğini düzenlemektedir..                                                                                                              

Akdeniz Opera Bale Kulübü (AKOB ) Akob müzik dergisini yayınlamaktadır. Dergi 43. sayısına ulaşmıştır Yurt içinden ve yurtdışından müzik grupları davet etmektedir. Şan ve enstrüman kurslarıyla öğrenciler yetiştirmekte, yarışmalar, söyleşiler, kurslar düzenlemektedir. Evrensel çok sesli müzik meraklılarını bünyesinde birleştirmekte, gerek duyulan durumlarda sanat etkinliklerine, sanatçılara ve sanat kurumlarının projelerine destek olmaktadır                                                                

 Mersin’in insan kaynakları

Mersin’in sanat kurumları, operası, orkestraları, konservatuvarı, hocaları, yerli ve yabancı sanatçıları, sanat öğrencileri, kursiyerleri; fon sağlayan yerel yönetimler, organizasyon şirketleri, sanat dernekleri; sanat evleri, sayıları yıldan yıla hızla artmakta olan izleyicileri; sanat yayınları, festivalleri, şenlikleri, tüm komşu kentlerin sanatçılarının gözünde Mersin’i gıpta ile bakılan bir sanat kentine dönüştürmektedir. 

Mersin’in bir sanat kentine dönüşüyor olması bir rastlantı değil, son otuz yılda verilen uğraşların sonucudur. Varılan konuma, sadece bugün aramızda olan gönüllü insanların, yetkililerin çalışmalarıyla değil, aramızda olmayan, yitirdiğimiz ve saygıyla andığımız Hanri Atat, Nevit Kodallı, İrfan Solmazer, Doğan Akça ve nicelerinin gönüllü, özverili çalışmalarıyla da ulaşılmıştır. Kentin kimliğine sanatın eklemlenmesi için emek, heyecan, gönüllülük ve özveri ile ne mutlu ki çok insan çalışmıştır. Zengin insan sermayesi Mersin’in büyük kazancı olmuştur. Çalışmaların artması, hedeflerin büyütülmesi gerekmektedir; yapılması gerekenler vardır.

Gerekenler, yeni yaklaşımlar

  • Zengin kültür mirasına duyarlılığın arttırılması; korunması, onarılarak yeni işlevler yüklenmesi, yeni müzeler açılması.                                                                                     
  • Sayısı çok azalmış eski Mersin evlerinin kurtarılması, 
  • İnanç turizminde çekim gücü yüksek bazı ibadethanelerin, Tarsus Saint Paul Kilisesi’nde olduğu gibi, sürekli ibadete açılması,                                                                                                                      
  • Yerel yönetimler, merkezi yönetim, ekonomi aktörleri ve sivil toplum örgütleri arasındaki kültür ve sanat konularında işbirliğinin derinleştirilmesi,                                                                                                                            
  • Tarihi mekânlarla sahne sanatlarını birleştirmek, dünyada örneği çok görülen, ülkemizde de Aspendos Opera Festivali gibi örneklerin çoğaltılması 
  • Ülkemizde son yıllarda sayıları hızla artmakta olan ve dünya insanın da ilgisini çeken uluslararası festivallere, uluslararası sergilere mali destekler arttırılması.                                                             
  • Halk şenlikleri olarak düzenlenmekte olan birçok şehir ve kasaba etkinliklerinin dünya insanlarını çekim gücü, kültür insanlarının bilgisinden, birikiminden, düşüncesinden, yaratıcılığından, danışmanlığından, uzmanlığından yararlanılarak, yerelden evrensele doğru yükseltilmesi.                                                                                                                                      
  • Yönetimler ve devlet kurumları, sanat üretimini geliştirecek sanat politikalarının ve programlarının uygulanması için gereken yatırımların öncelenmesi,                                                                                          
  • Engelli çocuklar, sorunlu çocuklar için sanatsal programlar hazırlanması, sivil toplum kuruluşlarıyla, gönüllüler ile işbirliklerine girilmesi.                                                                                                       
  • Mahallelerde alternatif kültür mekânları yaratılması, geniş kesimlerin erişimine açılması,
  • Siyasal, sosyal, ekonomik bunalımlarda da: yürüyen, başarılı, yararları kanıtlanmış projeleri sürdürmenin yolları aranması,.                                                                                                                        
  • Sanat, sanatçı ve sanat kurumları için; düşünce, söz, anlatım, yaratım, yayım ve iletişimin özgür olması, korunması, kollanması; sansürlerle yasaklanmaması; sanat üreten kurumların olanaklarının azaltılmaması, arttırılması,                                                                                                              
  • Yenişehir Belediyesi Atatürk Kültür Merkezi’nin 1500 koltuklu salonuna ve diğer salonlarına konser piyanoları alınması,.                                                                                                                                                                        
  • Piyanolu küçük dinleti salonları inşa edilmesi..Bazı dinletilerin küçük salonlarda sunulması,                                         
  • İzmir, Eskişehir, Muğla belediyeleri örnek alınarak büyükşehir belediyesi oda orkestrası kurulmalıdır. Konservatuarımızda isteyen ve her yıl artan mezunların istihdam edilmesi,                                                                                                               
  • Kentimizde yaşayan bestecilerin yeni besteleri için, kitap yayınlarında olduğu gibi, Çukurova Flüt Konçertosu bestesinde Büyükşehir Belediyesi’nin sağladığı destek gibi, maddi destekler verilmesi,                                                                                                                   
  • Opera orkestrası mevcuttur, fakat senfonik konserler sunmak için opera temsillerinden, provalardan, boş zaman kalmamaktadır. Mersin’e senfonik orkestra kazanılması,                                                                                                     
  • Konservatuarın, operanın, derneklerin etkinliklerine sanatseverlerin daha çok zaman ayırması, katılım olmadan gelişme olmayacağının bilinmesi 
  • Topluma yararları kanıtlanmış sivil toplum örgütlerine yer tahsis edilmesi,
  • Klasik müzik dinletileri sunmak için salon kiraları yüksektir, düşürülmelidir.                                                                                                                                                                
  • Operaya yeni kadrolar ve ek çalışma mekânları verilmelidir. Mersin Kültür Merkezi’nde, müzenin taşınmasıyla boşalan yer Mersin Operası’na tahsis edilmelidir. 

Bundan böyle yapılması gereken, kazanılanları korumak; bilmeyenlere, gelişmeleri fark etmemiş olanlara,  seçilmiş yöneticilere, Mersin’e son 30 yılda kazandırılanları anlatmak ve onları kentin kültürel, sanatsal farklılıklarının, zenginliklerinin korunması ve arttırılması için bilgilendirmek olmalıdır

Ülkemizin ve özellikle kentimizin, mülteci alarak ta, nüfusu hızla artmaktadır. Artan, bütünleşemeyen nüfus, sanatın eğitim işleviyle, sanatsal projeler içinde, beceri kazanmaya,  üretim yapmaya teşvik edilmelidir

Yerel Yönetimler, devlet kurumları, insanlarımız, sanatsal üretimi geliştirmenin, arttırmanın:  birlikte yaşamayı kolaylaştırıcı, toplumun esenliği yönünde dönüştürücü olacağını göz önünde bulundurmalıdır.

Gelişmiş ülkelerde sanatın desteklenmesi 

Gelişmiş ülkeler, devletin sanat kurumları yanında, sanatsal konuları ve çalışmaları amaç edinen sivil toplum örgütlerine büyük fonlar aktarmakta, yer tahsis etmektedir. Konusu sanatsal etkinlikler olan binlerce dernek, vakıf, devlet ve yerel yönetimler tarafından desteklenmektedir. Sivil oluşumlar performans sanatları, dans, müzik, bale, tiyatro, film, resim, fotoğraf, heykel, örgü, dokuma, atölyelerinde çalışmaktadırlar. Yaratıcılığı ortaya çıkarma çalışmaları, bilgi teknolojisi öğrenimleri, yuvarlak masa toplantıları, kişisel yetenekleri keşfetme çalışmaları, politik diyaloğu destekleme buluşmaları, yaratıcı yazarlık kursları, açıklayıcı şehir gezileri seminerleri düzenlenmektedir.  Çok çeşitli konularda, insanlara beceri, meslek, gelir kazandırma çabası içine girilmekte, yaşamlar mutlu yapılmaya gayret edilmektedir. 

Tanıklıklarım

Viyana, Josefstadt semtinde, Mersin’de yok edilmiş tarihi Azakhan’a benzer, iki katlı, odaların kapıları ortadaki avluya bakan eski yapı için belediye yıkım kararı almıştı. Semt sakinleri ve Viyanalılar, binanın yıkılmamasını, yenileştirilerek kültür, sanat, kişisel gelişim amaçlı kullanılması için imza kampanyası başlattılar. Bina kurtarıldı, bugün salonlarında kültür ve sanat hizmeti verilmektedir.

Viyana’da geniş bir alana yayılan St. Marx mezbahası taşınacak ve geniş alanı imara açılacaktı. Viyanalıların başlattıkları kampanyalar sonunda alan, büyük konserlerin düzenlenebileceği açık hava konserleri gençlik merkezine,” Arena Viyana”ya dönüştürüldü. Günümüzde on bin yirmi bin insanın açık havada konser izlediği bir konser alanına dönüştürüldü.

Viyana kent merkezinde on dokuzuncu yüzyılda meslek lisesi olarak inşa edilmiş ortasında avluları olan, üç dört katlı bina eskidiği için terk edildi ve arzu eden derneklere belediye tarafından salon tahsis edilmek üzere bir komünikasyon merkezine dönüştürüldü.

Mersin Yenişehir Belediyesi’nin kardeş şehri Neustadt a. D. Weinstrasse’nin Halk Eğitim Merkezi’nde, her yaştan insanın yararlanabileceği dört yüze yakın, günlük, aylık, yarıyıllık kurslar düzenlenmektedir. Yılda 5500 insan kurslara katılmaktadır.

İçel Sanat Kulübü’ne eski valiler Özdemir Hanoğlu ve Teoman Ünüsan tarafından kültür ve sanat amaçlı kullanmak üzere üç eski Mersin evi tahsis edilmişti. Sanat Kulübü’nün onardığı evlerde binlerce sanatsal etkinlik gerçekleştirildi. Binaların mülkiyetinin özel idareden Mersin Büyükşehir Belediyesi’ne geçmesiyle, iki binanın kullanımı Sanat Kulübü’nden alınıp, Merin Büyükşehir kullanımına alınmıştır. Binaların tekrar İçel Sanat Kulübü’ne kültür sanat amaçlı tahsis edilmesi çok yararlı olacaktır.

Nasıl insan, nasıl toplum

Nasıl insan ve toplum olacağımız ve nasıl bir gelecekte yaşayacağımız, sanata ne kadar yol açacağımız, hayatlarımıza ne kadar sanat katacağımız, sanat kurumlarına ne kadar özgürlük ve imkân tanıyacağımıza da bağlıdır.

Salt genç öğrencilere değil, yetişkinlere de: sanatla eğitim,  bir sanat türüyle uğraşı içinde olma, sanatla yaşama olanakları sunulmalıdır. Yükselen şiddete, kıyımlara, bunalımlara, yoksulluğa, mutsuzluğa sanatla yaşam çare olabilir, çünkü sanat güç, cesaret, teselli, umut, yaşama ve yaşatma sevinci verebilir. Uygar bir toplum, insanın insanileştirilmesi, ehlileştirilmesi, yatıştırılmasıyla mümkündür, bunu yapacak aklı ve gönlü besleyen, refah da sağlayabilen sanattır. Barışık, duyarlı, yaratıcı, özgür, mutlu olmak isteyen insan, yaşamını sanatla zenginleştirmelidir.  Sanatın vazgeçilmez olduğu bilinci, insanlara, yöneticilere ve kurumlara taşınmalıdır.

Boşuna söylenmemiştir ünlü söz: “Sanatsız kalmış bir milletin hayat damarlarından birisi kopmuş demektir “.